Câu
hỏi 10. Đặc trưng, chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước xã hội chủ nghĩa? Đáp. Câu trả lời gồm ba ý lớn
Nhà nước xã hội chủ nghĩa là tổ chức mà thông qua đó, Đảng Cộng sản thực hiện
vai trò lãnh đạo của mình đối với xã hội; là tổ chức chính trị thuộc kiến trúc
thượng tầng được xây dựng lên từ cơ sở vật chất, kinh tế xã hội chủ nghĩa; là
nhà nước kiểu mới thay thế nhà nước tư sản; là hình thức chuyên chính vô sản
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội.
1) Đặc trưng của nhà nước xã hội chủ nghĩa. Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin,
bất kỳ nhà nước nào cũng có các đặc trưng cơ bản là quản lý dân cư trên một
vùng lãnh thổ nhất định; có hệ thống các cơ quan quyền lực chuyên nghiệp mang
tính cưỡng chế đối với mọi thành viên trong xã hội; có hệ thống thuế để nuôi bộ
máy nhà nước. Tuy nhiên, do bản chất của Nhà nước xã hội chủ nghĩa vừa mang bản
chất của giai cấp công nhân, vừa có tính nhân dân rộng rãi và tính dân tộc sâu
sắc, nên Nhà nước xã hội chủ nghĩa còn có những đặc trưng riêng của nó
a) Nhà nước xã hội chủ nghĩa không phải là công cụ để đàn áp một giai cấp nào
đó, mà là công cụ thực hiện lợi ích cho những người lao động; nhưng vai trò
lãnh đạo của giai cấp công nhân thông qua chính đảng của nó đối với nhà nước
vẫn được duy trì.
b) Nhà nước xã hội chủ nghĩa có đặc trưng về nguyên tắc khác hẳn với Nhà nước
tư sản. Cũng là công cụ của chuyên chính giai cấp, nhưng vì lợi ích của những
người lao động, tức tuyệt đại đa số nhân dân; và chuyên chính, trấn áp đối với
thiểu số những kẻ bóc lột, đi ngược lại với lợi ích của giai cấp công nhân và
nhân dân lao động.
c) Trong khi nhấn mạnh sự cần thiết của bạo lực trấn áp, các nhà kinh điển của
chủ nghĩa Mác-Lênin vẫn coi mặt tổ chức xây dựng là đặc trưng cơ bản của Nhà
nước xã hội chủ nghĩa.
d) Nhà nước xã hội chủ nghĩa nằm trong nền dân chủ xã hội chủ nghĩa; là phương
thức thể hiện và thực hiện dân chủ. Theo V.I.Lênin, con đường vận động và phát
triển của nó là ngày càng hoàn thiện các hình thức đại diện nhân dân, mở rộng
dân chủ, nhằm lôi cuốn ngày càng đông đảo nhân dân tham gia quản lý nhà nước,
quản lý xã hội.
đ) Nhà nước xã hội chủ nghĩa là một kiểu nhà nước đặc biệt, “nhà nước không còn
nguyên nghĩa”, nhà nước "nửa nhà nước”. Sau khi cơ sở kinh tế-xã hội cho
sự tồn tại của nhà nước mất đi, thì nhà nước cũng không còn, nhà nước “tự tiêu
vong”. Đây cũng là đặc trưng nổi bật của Nhà nước xã hội chủ nghĩa.
2) Chức năng, nhiệm vụ của nhà nước xã hội chủ nghĩa
a) Chức năng tổ chức, xây dựng được C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I.Lênin coi là có
tính sáng tạo của Nhà nước xã hội chủ nghĩa nhằm cải biến trật tự chủ nghĩa tư
bản và hình thành trật tự chủ nghĩa xã hội và đây là chức năng căn bản nhất
trong hai chức năng của Nhà nước xã hội chủ nghĩa.
b) Chức năng trấn áp nhằm chống lại sự phản kháng của kẻ thù giai cấp đang
chống phá công cuộc tổ chức, xây dựng xã hội mới của giai cấp công nhân và nhân
dân lao động.
Nhà nước xã hội chủ nghĩa có những nhiệm vụ chính là quản lý đất nước trên tất
cả các lĩnh vực. V.I.Lênin đặc biệt chú ý đến nhiệm vụ quản lý, mà cơ bản nhất
là quản lý kinh tế, coi đó là vũ khí duy nhất để giai cấp vô sản có thể chiến
thắng giai cấp tư sản.