Câu
hỏi 11. Phân tích quá trinh sản xuất giá trị thặng dư và nhận xét quỏ trỡnh sản
xuất đó?
1) Phân tích quỏ trỡnh sản xuất giỏ trị thặng dư. Quỏ trỡnh sản xuất tư bản chủ
nghĩa là sự thống nhất giữa quá trỡnh sản xuất ra giỏ trị sử dụng, giỏ trị và
giỏ trị thặng dư.
Quỏ trỡnh sản xuất này có hai đặc điểm là công nhân làm việc dưới sự kiểm soát
của nhà tư bản; toàn bộ sản phẩm làm ra thuộc về nhà tư bản.
Nghiờn cứu quỏ trỡnh sản xuất trong xớ nghiệp tư bản chủ nghĩa, ta cần giả định
ba vấn đề là nhà tư bản mua tư liệu sản xuất và sức lao động đúng giá trị; khấu
hao máy móc vật tư đúng tiêu chuẩn kỹ thuật và năng suất lao động ở một trỡnh
độ nhất định
Ví dụ giả định. Để sản xuất sợi, một nhà tư bản chi phí cho các yếu tố sản xuất
như mua 10kg bông hết 20USD; mua sức lao động một ngày (8 giờ) là 5 USD; hao
mũn mỏy múc để chuyển 10kg bông thành sợi là 5 USD.
Giả định trong 4 giờ đầu của ngày lao động, bằng lao động cụ thể của mỡnh,
người công nhân vận hành máy móc đó chuyờn được 10kg bông thành sợi có giá trị
là 20 USD, bằng lao động trừu tượng của mỡnh, người công nhân đó tạo ra được
một lượng giá trị mới là 5 USD, khấu hao máy móc là 5 USD. Như vật giá trị của
sợi là 30 USD
Nếu quỏ trỡnh lao động dừng lại ở đây thỡ nhà tư bản không có lợi gỡ và người
công nhân không bị bóc lột. Theo giả định trên, ngày lao động là 8 giờ nên
người công nhân tiếp tục làm việc 4 giờ nữa. Trong 4 giờ này, nhà tư bản chỉ
cần đầu tư thêm 10 kg bông hết 20USD và hao mũn mỏy múc 5 USD để chuyển 10kg
bông nữa thành sợi. Quỏ trỡnh lao động tiếp tục diễn ra và kết thúc quỏ trỡnh
này, người công nhân lại tạo ra được số sản phẩm sợ có giá trị là 30 USD nữa.
Như vậy, trong 8 giờ lao động, người công nhân tạo ra lượng sản phẩm sợi có giá
trị bằng giá trị của bông 20kg thành sợi là 40 USD + giá trị hai lần khấu hao
máy móc là 10 USD + giá trị mới do sức lao động của công nhân tạo ra trong ngày
là 10 USD. Tổng cộng là 60 USD;
Trong khi đó nhà tư bản chỉ đầu tư 20kg bông có giá trị 40 USD + hao mũn mỏy
múc hai lần 10 USD + mua sức lao động 5 USD. Tổng cộng là 55 USD;
So với số tư bản ứng trước (55 USD), sản phẩm sợi thu được có giá trị lớn hơn
là 5 USD (60USD – 55USD). 5 USD này là giá trị thặng dư mà nhà tư bản thu được.
Vậy, giá trị thặng dư là phần giá trị dôi ra ngoài giá trị hàng hoá sức lao
động do người công nhân làm thuê tạo ra và bị nhà tư bản chiếm đoạt, không trả
tiền.
2) Một số nhận xét quỏ trỡnh sản xuất giỏ trị thặng dư
a) Phân tích giá trị sản phẩm được sản xuất ra (20kg sợi), chúng ta thấy có 2
phần: giá trị những tư liệu sản xuất nhờ lao động cụ thể của công nhân mà được
bảo toàn và di chuyển vào sản phẩm mới gọi là giá trị cũ (trong ví dụ là 50
USD). Giá trị do lao động trừu tượng của công nhân tạo ra trong quá trỡnh sản
xuất gọi là giỏ trị mới (trong vớ dụ là 10 USD). Phần giỏ trị mới này lớn hơn
giá trị sức lao động, nó bằng giá trị sức lao động cộng với giá trị thặng dư.
b) Ngày lao động của công nhân bao giờ cũng chia thành hai phần là thời gian
lao động cần thiết và thời gian lao động thặng dư
c) Sau khi nghiờn cứu quỏ trỡnh sản xuất giá trị thặng dư, chúng ta thấy mâu
thuẫn của công thức chung của tư bản đó được giải quyết.