Câu
hỏi 21. Cặp phạm trù nội dung-hình thức của phép biện chứng duy vật? Đáp.Câu trả lời gồm ba ý lớn
1) Định nghĩa.Nội dung là tổng hợp tất cả những mặt, những yếu tố tạo
nên sự vật, hiện tượng. Hình thức là phương thức tồn tại và phát triển
của sự vật, hiện tượng, là hệ thống các mối liên hệ tương đối bền vững giữa các
yếu tố của sự vật, hiện tượng và không chỉ là cái biểu hiện bên ngoài mà còn là
cái biểu hiện cấu trúc bên trong của sự vật, hiện tượng.
2,3) Vì nội dung và hình thức luôn gắn bó chặt chẽ với nhau nên trong hoạt động
nhận thức và hoạt động thực tiễn cần chống lại cả hai khuynh hướng hoặc tuyệt
đối hoá nội dung mà coi nhẹ hình thức, hoặc tuyệt đối hoá hình thức mà coi nhẹ
nội dung.
Vì một nội dung có thể có nhiều hình thức thể hiện và ngược lại, nên cần phải
sử dụng mọi loại hình thức có thể có, mới cũng như cũ, kể cả việc phải cải biến
những hình thức vốn có, lấy cái này bổ sung, thay thế cho cái kia để làm cho
bất kỳ hình thức nào cũng trở thành công cụ để phục vụ cho nội dung mới.
V.I.Lênin kịch liệt phê phán thái độ chỉ thừa nhận những hình thức cũ, bảo thủ,
trì trệ chỉ muốn làm theo cái cũ, đồng thời ông cũng phê phán thái độ phủ nhận
vai trò của hình thức cũ trong hoàn cảnh mới, chủ quan, nóng vội, thay đổi hình
thức cũ một cách tuỳ tiện, không căn cứ.
Vì nội dung quy định hình thức nên phải căn cứ vào nội dung. Nếu muốn biến đổi
sự vật, hiện tượng thì trước hết phải tác động, làm thay đổi nội dung của
chúng. Đồng thời, vì hình thức có tác động ngược lại lên nội dung, thúc đẩy
hoặc kìm hãm nội dung phát triển nên cần luôn theo dõi để kịp thời can thiệp
vào tiến trình biến đổi của hình thức để đẩy nhanh hoặc kìm hãm sự phát triển
của nội dung.