Câu
hỏi 18. Phõn tớch sự hỡnh thành tỷ suất lợi nhuận bỡnh quõn và giỏ cả sản xuất?
í nghĩa lý luận và thực tiễn của việc nghiên cứu vấn đề này? Đáp. Câu trả lời gồm ba ý lớn
1) Sự hỡnh thành tỷ suất lợi nhuận bỡnh quõn. Trong nền sản xuất tư bản chủ
nghĩa cú hai hỡnh thức cạnh tranh chủ yếu là cạnh tranh trong nội bộ ngành và
cạnh tranh giữa cỏc ngành.
a) Cạnh tranh trong nội bộ ngành là cạnh tranh giữa các xí nghiệp trong cùng
một ngành, sản xuất cùng một loại hàng hoá, nhằm thu được lợi nhuận siêu ngạch.
Hỡnh thức cạnh tranh này được thực hiện thông qua các biện pháp cải tiến kỹ
thuật, hợp lý hoá sản xuất, nâng cao chất lượng hàng hoỏ, cải tiến mẫu mó v.v
làm cho giá trị cá biệt của hàng hoá do xí nghiệp sản xuất ra thấp hơn giá trị
xó hội để thu được lợi nhuận siêu ngạch. Kết quả cạnh tranh trong nội bộ ngành
dẫn đến hỡnh thành giỏ trị xó hội của hàng hoá.
b) Cạnh tranh giữa các ngành là cạnh tranh giữa các xí nghiệp tư bản, kinh
doanh trong các ngành sản xuất khác nhau nhằm mục đích tỡm nơi đầu tư có lợi
hơn. Trong xó hội có nhiều ngành sản xuất khác nhau với các điều kiện sản xuất
khác nhau, do đó lợi nhuận thu được và tỷ suất lợi nhuận khác nhau, mà mục đích
của các nhà tư bản là lợi nhuận cao nên họ phải chọn ngành nào có tỷ suất lợi
nhuận cao nhất để đầu tư.
Ví dụ, trong sản xuất tư bản chủ nghĩa có ba nhà tư bản đều có 100 tư bản đầu
tư vào ba ngành sản xuất khác nhau. Ngành A có P’=20%, ngành B có P’= 30%,
ngành C có P’=10%. Một số nhà tư bản ở ngành C sẽ chuyển sang kinh doanh ở
ngành B làm cho cung hàng hoá này tăng lên dẫn tới P’ dần dần giảm xuống từ 30%
à20%, ngành C do giảm về sản xuất nên cũng ít đi làm cho P’ từ 10% dần dần lên
đến 20%. Kết quả là hỡnh thành tỷ suất lợi nhuận bỡnh quõn.
Từ phân tích trên cho thấy, lợi nhuận bỡnh quõn là lợi nhuận bằng nhau của tư
bản bằng nhau vào các ngành sản xuất khác nhau. Nó là lợi nhuận mà các nhà đầu
tư thu được căn cứ vào tổng tư bản đầu tư, nhân với tỷ suất lợi nhuận bỡnh
quõn, khụng kể cấu thành hữu cơ của nó như thế nào.
2) Sự hỡnh thành giỏ cả sản xuất. Trong sản xuất tư bản chủ nghĩa, khi lợi
nhuận (p) chuyển hoá thành lợi nhuận bỡnh quõn thỡ giỏ trị hàng hoỏ chuyển thành giỏ cả sản xuất. Giá trị hàng hoá G = c + v +
m chuyển thành giá cả sản xuất tức giá cả sản xuất bằng chi phí sản xuất tư bản chủ nghĩa cộng với lợi nhuận
bỡnh quõn.
Giá trị là cơ sở của giá cả sản xuất, giá cả sản xuất là phạm trù kinh tế tương
đương với phạm trù giá cả. Giá cả sản xuất là cơ sở của giá cả trên thị trường,
giá cả sản xuất điều tiết giá cả thị trường, giá cả thị trường xoay xung quanh
giá cả sản xuất.
Khi giỏ trị hàng hoỏ chuyển thành giỏ cả sản xuất thỡ quy luật giỏ trị cú hỡnh
thức biểu hiện là giỏ cả sản xuất; quy luật giỏ trị thặng dư có hỡnh thức biểu
hiện là quy luật lợi nhuận bỡnh quõn.
3) í nghĩa lý luận và thực tiễn của việc nghiên cứu vấn đề này
a) Lợi nhuận bỡnh quõn, một mặt phản ánh quan hệ cạnh tranh giữa các nhà tư bản
trong việc giành giật lợi nhuận với nhau, mặt khỏc vạch rừ việc giai cấp tư sản
bóc lột giai cấp công nhân. Muốn giành thắng lợi, giai cấp công nhân phải đoàn
kết lại, đấu tranh với tư cách là một giai cấp, kết hợp đấu tranh kinh tế với
đấu tranh chính trị chống giai cấp tư sản.
b) Nghiên cứu vấn đề này có ý nghĩa quan trọng là nhà nước cần có chính sách,
luật pháp khuyến khích cạnh tranh lành mạnh để có tác dụng cải tiến kỹ thuật,
quản lý sản xuất, nâng cao năng suất lao động, giảm chi phí sản xuất.